Pengenalan
Limau purut merupakan tanaman sitrus yang telah digunakan selama berabad-abad dalam pelbagai budaya, terutamanya di Asia Tenggara. Pokok ini boleh dikenali dengan daunnya yang berbentuk jam pasir dan buahnya yang bersaiz kecil hingga sederhana dengan kulit yang berkedut. Setiap bahagian tumbuhan ini—daun, kulit buah, jus, dan minyak pati—mempunyai kegunaan yang berbeza dalam pelbagai konteks. Kajian terkini telah mendokumentasikan pelbagai kegunaan limau purut, mengukuhkan nilai budayanya yang telah lama wujud dan meluaskan potensi aplikasi modennya.
Kegunaan kulinari limau purut
Amalan kulinari tradisional
Limau purut merupakan bahan utama dalam banyak masakan Asia, terutamanya di negara-negara Asia Tenggara seperti Indonesia, Malaysia, dan Thailand. Daun limau purut digunakan secara meluas sebagai bahan perisa dalam hidangan tradisional seperti kari, sup, dan salad. Kulit buah dan minyak pati limau purut juga digunakan untuk meningkatkan aroma dan rasa pelbagai penyediaan kulinari (Wongpornchai, 2012; Kasuan et al., 2013).
Dalam masakan Thailand, daun limau purut merupakan bahan penting dalam hidangan seperti Tom Yum dan Tom Kha Gai, memberikan aroma sitrus yang khas. Di Malaysia dan Indonesia, daun limau purut sering digunakan dalam masakan rendang dan pelbagai hidangan berkari, menambah dimensi rasa yang kompleks kepada hidangan tersebut (Wongpornchai, 2012).
Penggunaan dalam pengawetan makanan
Minyak pati yang diekstrak daripada kulit dan daun limau purut telah didapati mempamerkan sifat antimikrob dan antioksidan yang kuat, menjadikannya berkesan dalam pengawetan makanan. Sifat-sifat ini membantu mencegah kerosakan dan memanjangkan jangka hayat produk makanan (Loh et al., 2011; Siripongvutikorn et al., 2008).
Kajian oleh Siripongvutikorn et al. (2008) mendapati bahawa ekstrak limau purut boleh mengurangkan pertumbuhan bakteria patogen dalam produk makanan, menawarkan alternatif semula jadi kepada pengawet sintetik. Ini menjadikannya pilihan yang menarik untuk industri makanan yang semakin mementingkan bahan-bahan semula jadi.
Kepentingan budaya dalam masakan
Di Indonesia, daun limau purut merupakan bahan utama dalam hidangan tradisional seperti “nasi goreng” (nasi goreng) dan “soto” (sejenis sup tradisional). Kulit buahnya juga digunakan untuk membuat minuman dan pencuci mulut tradisional, menekankan kepentingan budaya limau purut dalam masakan tempatan (Khajornpitak & Mahakittikun, 2018; Wongpornchai, 2012).
Penggunaan limau purut dalam masakan tradisional sering berkait rapat dengan nilai budaya dan identiti. Di banyak komuniti Asia Tenggara, pengetahuan tentang penggunaan limau purut dalam penyediaan makanan diwariskan dari satu generasi ke generasi lain, mengekalkan tradisi dan amalan kulturi yang penting (Khajornpitak & Mahakittikun, 2018).
Kegunaan perubatan limau purut
Sifat antimikrob dan antioksidan
Minyak pati dan ekstrak limau purut telah dikaji kerana aktiviti antimikrob dan antioksidan yang kuat. Sifat-sifat ini menjadikannya berkesan terhadap pelbagai patogen dan dalam mengurangkan tekanan oksidatif, yang berkait dengan penyakit kronik seperti keradangan dan kanser (Srisukh et al., 2012; Wongpornchai, 2012).
Srisukh et al. (2012) menunjukkan bahawa minyak pati limau purut berkesan terhadap pelbagai bakteria, termasuk Staphylococcus aureus dan Escherichia coli, menunjukkan potensinya sebagai agen antimikrob semula jadi. Tambahan pula, aktiviti antioksidannya yang tinggi menjadikannya berpotensi dalam menangani pelbagai keadaan berkaitan tekanan oksidatif.
Sifat anti-radang dan anti-tumor
Penyelidikan telah menunjukkan bahawa ekstrak limau purut mempamerkan sifat anti-radang dan anti-tumor, yang bermanfaat dalam pencegahan dan rawatan kanser tertentu. Sebatian bioaktif, seperti sitronelal dan limonene, telah dikenal pasti sebagai penyumbang utama kepada kesan terapeutik ini (Manosroi et al., 2006; Tunjung et al., 2015).
Dalam kajian oleh Tunjung et al. (2015), ekstrak limau purut menunjukkan aktiviti anti-proliferatif terhadap sel-sel kanser tertentu, mencadangkan potensinya dalam terapi anti-kanser. Manosroi et al. (2006) juga mendapati bahawa ekstrak limau purut berkesan dalam mengurangkan tindak balas keradangan, menyokong penggunaannya dalam rawatan keadaan keradangan.
Kesan neuroprotektif
Limau purut telah diterokai untuk potensinya dalam merawat penyakit neurodegeneratif seperti Alzheimer. Sebatian bioaktif dalam limau purut telah didapati menyasarkan gen yang berkaitan dengan laluan keradangan dan tekanan oksidatif, menunjukkan potensinya dalam mengurangkan manifestasi penyakit Alzheimer (Kooltheat et al., 2016; Yongyaud et al., 2020).
Yongyaud et al. (2020) mendapati bahawa ekstrak limau purut boleh melindungi sel-sel neuron daripada kerosakan yang disebabkan oleh tekanan oksidatif, memberikan bukti untuk potensi kegunaannya dalam rawatan penyakit neurodegeneratif. Ini membuka jalan untuk penyelidikan lanjut tentang aplikasi limau purut dalam bidang neurosains.
Perubatan tradisional
Dalam perubatan tradisional, limau purut digunakan untuk merawat pelbagai penyakit, termasuk gangguan pencernaan dan jangkitan kulit. Daun dan kulit buahnya juga digunakan dalam ubat-ubatan herba kerana sifat antiseptik dan anti-radangnya (Kasuan et al., 2013; Khajornpitak & Mahakittikun, 2018).
Di Malaysia dan Indonesia, air perahan limau purut telah digunakan secara tradisional untuk merawat sakit tekak dan batuk. Lumuran minyak limau purut juga digunakan sebagai rawatan topikal untuk masalah kulit seperti kurap dan kudis (Kasuan et al., 2013). Amalan-amalan ini mencerminkan pengetahuan perubatan tradisional yang telah dibangunkan selama berabad-abad berdasarkan pengalaman empirikal.
Kegunaan budaya limau purut
Amalan penyembuhan tradisional
Limau purut merupakan bahagian penting dalam amalan penyembuhan tradisional dalam banyak budaya. Di Indonesia, ia digunakan dalam perubatan tradisional “Kem-kem”, yang melibatkan penggunaan remedi berasaskan tumbuhan untuk merawat pelbagai keadaan kesihatan (Batubara et al., 2019; Khajornpitak & Mahakittikun, 2018).
Batubara et al. (2019) mendokumentasikan penggunaan limau purut dalam amalan perubatan tradisional Jawa, di mana ia dianggap mempunyai sifat “dingin” yang boleh menyeimbangkan keadaan “panas” dalam badan. Pengetahuan tradisional ini menunjukkan pemahaman yang kompleks tentang sifat-sifat limau purut yang diperoleh melalui pengalaman generasi.
Ritual dan cerita rakyat
Dalam sesetengah budaya, limau purut digunakan dalam ritual dan cerita rakyat. Sebagai contoh, dalam sesetengah upacara tradisional, daun dan kulit buahnya digunakan kerana sifat aromatiknya dan dipercayai mempunyai kepentingan spiritual (Batubara et al., 2019; Wongpornchai, 2012).
Di Thailand, limau purut sering digunakan dalam upacara keagamaan Buddha, di mana ia dianggap sebagai simbol penyucian. Di Indonesia, daun limau purut kadang-kadang digunakan dalam upacara adat untuk menghalau semangat jahat dan membawa tuah (Batubara et al., 2019). Amalan-amalan ini menggambarkan kepentingan budaya limau purut melangkaui kegunaannya yang praktikal.
Aromaterapi dan kesejahteraan
Minyak pati limau purut digunakan secara meluas dalam aromaterapi kerana kesan menenangkan dan menyegarkannya. Ia juga digunakan dalam minyak urut dan produk penjagaan kulit kerana sifat antioksidan dan anti-radangnya (Loh et al., 2011; Kasuan et al., 2013).
Dalam kajian oleh Loh et al. (2011), minyak pati limau purut menunjukkan potensi untuk mengurangkan tekanan dan keresahan apabila digunakan dalam aromaterapi. Kajian lanjut oleh Kasuan et al. (2013) mendapati bahawa minyak pati limau purut mengandungi komponen yang boleh menyumbang kepada kesan terapeutik ini, menyokong penggunaannya dalam amalan kesihatan holistik.
Jadual: Ringkasan kegunaan dan aplikasi limau purut
| Aplikasi | Penerangan | Rujukan |
|---|---|---|
| Kegunaan Kulinari | Digunakan sebagai bahan perisa dalam hidangan tradisional dan pengawetan makanan. | (Wongpornchai, 2012; Siripongvutikorn et al., 2008) |
| Kegunaan Perubatan | Mempamerkan sifat antimikrob, antioksidan, anti-radang, dan anti-tumor. | (Srisukh et al., 2012; Tunjung et al., 2015) |
| Kegunaan Budaya | Digunakan dalam amalan penyembuhan tradisional, ritual, dan aromaterapi. | (Batubara et al., 2019; Kasuan et al., 2013) |
Kesimpulan
Limau purut merupakan tumbuhan pelbagai fungsi dengan sumbangan penting kepada amalan kulinari, perubatan, dan budaya di seluruh dunia. Sebatian bioaktifnya, seperti minyak pati dan flavonoid, menjadikannya sumber yang berharga untuk pelbagai aplikasi. Penyelidikan dan penggunaan limau purut yang lebih lanjut boleh membuka potensi penuhnya dalam menangani cabaran kesihatan dan alam sekitar. Nilai budaya dan sejarah penggunaannya, terutamanya di Asia Tenggara, juga memberikan perspektif berharga tentang hubungan antara masyarakat manusia dan tumbuh-tumbuhan perubatan.
Rujukan
Batubara, I., Komariah, K., Sandrawati, A., & Nurcholis, W. (2019). Genotype diversity of Indonesian kaffir lime (Citrus hystrix DC) based on morphological characters. Biodiversitas Journal of Biological Diversity, 20(8), 2086-2090.
Kasuan, N., Muhammad, Z., Yusoff, Z., Rahiman, M. H. F., Taib, M. N., & Haiyee, Z. A. (2013). Extraction of Citrus hystrix DC (kaffir lime) essential oil using automated steam distillation process: Analysis of volatile compounds. Malaysian Journal of Analytical Sciences, 17(3), 359-369.
Khajornpitak, P., & Mahakittikun, V. (2018). Traditional uses of plants in Thailand with potential for pharmaceutical applications. Journal of Herbs, Spices & Medicinal Plants, 24(1), 1-10.
Kooltheat, N., Kamuthachad, L., Anthapanya, M., Samakchan, N., Sranujit, R. P., Potup, P., Ferrante, A., & Usuwanthim, K. (2016). Kaffir lime leaves extract inhibits biofilm formation by oral pathogens. Anaerobe, 42, 32-38.
Loh, S. K., Choo, Y. M., & Chung, C. H. (2011). Recovery and utilization of palm oil mill effluent source as value-added products. Journal of Oil Palm Research, 23, 1112-1123.
Manosroi, J., Dhumtanom, P., & Manosroi, A. (2006). Anti-proliferative activity of essential oil extracted from Thai medicinal plants on KB and P388 cell lines. Cancer Letters, 235(1), 114-120.
Siripongvutikorn, S., Thummaratwasik, P., & Huang, Y. W. (2008). Antimicrobial and antioxidation effects of Thai seasoning, Tom-Yum. LWT – Food Science and Technology, 41(5), 779-789.
Srisukh, V., Tribuddharat, C., Nukoolkarn, V., Bunyapraphatsara, N., Chokephaibulkit, K., Phoomniyom, S., Chuanphung, S., & Srifuenfung, S. (2012). Antibacterial activity of essential oils from Citrus hystrix (makrut lime) against respiratory tract pathogens. ScienceAsia, 38(2), 212-217.
Tunjung, W. A. S., Cinatl, J., Michaelis, M., & Smales, C. M. (2015). Anti-cancer effect of kaffir lime (Citrus hystrix DC) leaf extract in cervical cancer and neuroblastoma cell lines. Procedia Chemistry, 14, 465-468.
Wongpornchai, S. (2012). Kaffir lime leaf. In K. V. Peter (Ed.), Handbook of herbs and spices (2nd ed., Vol. 2, pp. 319-328). Woodhead Publishing Limited.
Yongyaud, P., Sangpairoj, K., Ruangchuay, L., & Sucharitakul, J. (2020). Neuroprotective effects of kaffir lime (Citrus hystrix DC.) leaves against hydrogen peroxide-induced cell death in SK-N-SH cells. Asian Pacific Journal of Tropical Biomedicine, 10(11), 486-493.
Number of View :106
