Halia (Zingiber officinale Roscoe) telah lama digunakan sebagai rempah dalam masakan dan ubat herba tradisional di seluruh dunia. Dalam beberapa dekad kebelakangan ini, halia telah menarik perhatian ramai penyelidik kerana pelbagai aktiviti biologi dan farmakologinya yang berpotensi. Artikel ini akan membincangkan komposisi kimia utama halia serta potensi terapeutiknya.
Komposisi Kimia Halia
Aroma dan kepedasan halia adalah disebabkan oleh dua kumpulan sebatian utama:
- Minyak pati meruap: Menyumbang kepada aroma halia.
- Sebatian fenolik: Bertanggungjawab untuk rasa pedas halia, terutamanya gingerol dan shogaol.
Gingerol
Gingerol merupakan komponen utama yang menyumbang kepada kepedasan halia segar. Terdapat beberapa homolog gingerol, dengan 6-gingerol sebagai komponen utama, diikuti oleh 8-gingerol dan 10-gingerol dalam kuantiti yang lebih kecil (Wohlmuth et al., 2005). Gingerol dikenali sebagai sebatian bioaktif utama dalam halia dan telah menarik perhatian penyelidikan kerana spektrum kesan biologinya yang luas.
Shogaol
Shogaol adalah produk dehidrasi gingerol. Ia terbentuk semasa proses pengeringan atau penyimpanan halia, atau apabila halia terdedah kepada suhu tinggi. 6-shogaol adalah anhydrida 6-gingerol (Tang et al., 2014). Shogaol didapati lebih pedas berbanding gingerol dan merupakan sebatian pedas utama dalam rizom halia kering.
Faktor yang Mempengaruhi Kandungan Gingerol
Beberapa faktor boleh mempengaruhi kandungan gingerol dalam halia:
- Suhu: Gingerol adalah tidak stabil terhadap haba dan boleh bertukar menjadi shogaol pada suhu tinggi (Wohlmuth et al., 2005).
- Kaedah pemprosesan: Halia segar mengandungi lebih banyak gingerol berbanding halia kering (Aly et al., 2022).
- Asal-usul: Kandungan gingerol boleh berbeza bergantung kepada negara asal dan pemproses komersial (Nerkar & Ghadge, 2023).
- Tahap ploid: Kajian oleh Wohlmuth et al. (2005) mendapati klon tetraploid halia mengandungi kepekatan gingerol yang lebih rendah berbanding kultivar diploid induk, walaupun perbezaan ini tidak signifikan secara statistik.
Potensi Terapeutik
Halia dan komponennya, terutamanya gingerol dan shogaol, telah menunjukkan pelbagai aktiviti biologi yang berpotensi:
- Anti-radang: Ekstrak halia dan 6-gingerol telah menunjukkan kesan anti-radang dalam pelbagai kajian (Krisnamurti & Fatchiyah, 2020).
- Antioksidan: Komponen halia mempunyai sifat antioksidan yang kuat (Nerkar & Ghadge, 2023).
- Antikanser: Beberapa kajian telah melaporkan potensi antikanser gingerol dan shogaol (Krisnamurti & Fatchiyah, 2020).
- Aktiviti gastrousus: Ekstrak halia dan 6-gingerol telah terbukti merencat pengecutan usus kecil tikus dalam kajian in vitro (Chatturong et al., 2018).
- Aktiviti sistem saraf pusat: Gingerol dan shogaol telah dilaporkan mempunyai pelbagai aktiviti pada sistem saraf pusat (Nerkar & Ghadge, 2023).
Kesimpulan
Halia merupakan sumber sebatian bioaktif yang kaya, dengan gingerol dan shogaol sebagai komponen utamanya. Kajian saintifik telah menunjukkan pelbagai potensi terapeutik halia, terutamanya dalam konteks anti-radang, antioksidan, dan aktiviti gastrousus. Walau bagaimanapun, kajian lanjut diperlukan untuk memahami sepenuhnya mekanisme tindakan sebatian ini dan untuk menentukan dos yang optimum bagi penggunaan klinikal.
Rujukan
- Aly, U. I., Abbas, M. S., Taha, H., et al. (2022). Characterization of 6-Gingerol for In Vivo and In Vitro Ginger (Zingiber officinale) Using High Performance Liquid Chromatography. Global Journal of Botanical Science, 13160.
- Chatturong, U., Kajsongkram, T., Tunsophon, S., et al. (2018). Ginger Extract and [6]-Gingerol Inhibit Contraction of Rat Entire Small Intestine. Journal of Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 9030.
- Krisnamurti, G. C., & Fatchiyah, F. (2020). The Biological Function Prediction of The 10-gingerol Compound of Ginger in Inhibiting Cyclooxygenase-2 Activity. Journal of Pure and Applied Chemistry Research, 1000.
- Nerkar, A. G., & Ghadge, S. (2023). Formulation and evaluation of herbal syrup of ginger extract. CTPPC, 2000.
- Tang, S., Song, H., Liu, E., et al. (2014). Isolation and Purification of Gingerols from Ginger by High-Speed Counter-Current Chromatography. Asian Journal of Chemistry, 2020.
- Wohlmuth, H., Leach, D. L., Smith, M., et al. (2005). Gingerol Content of Diploid and Tetraploid Clones of Ginger (Zingiber officinale Roscoe). Journal of Agricultural and Food Chemistry, 1358770.
