Strategi Pengurusan Nutrien dan Baja untuk Peningkatan Hasil Jagung

Jagung (Zea mays L.) merupakan tanaman bijirin penting dunia yang menyumbang kepada keperluan makanan, ternakan dan bioindustri. Walau bagaimanapun, peningkatan hasil yang berterusan bergantung kepada pengurusan nutrien yang cekap dan lestari. Subedi dan Ma (2011) menegaskan bahawa amalan pembajaan tradisional yang tidak seimbang telah menyebabkan kehilangan nutrien, pencemaran air tanah, dan penurunan kecekapan nitrogen (NUE) di banyak kawasan pengeluaran utama.

Bagi mencapai pengeluaran yang mampan, pendekatan Pengurusan Nutrien Bersepadu (Integrated Plant Nutrient Management, IPNM) dan Pengurusan Nutrien Tapak Spesifik (Site-Specific Nutrient Management, SSNM) diperkenalkan bagi menyesuaikan kadar baja mengikut keadaan tanah, varieti dan persekitaran tempatan.

Peranan Nutrien Utama dalam Pertumbuhan Jagung

Kajian mendapati bahawa tiga unsur utama — nitrogen (N), fosforus (P), dan kalium (K) — memainkan peranan kritikal dalam menentukan pertumbuhan vegetatif, pembentukan biji, dan hasil keseluruhan tanaman jagung.

Unsur Nutrien	Fungsi Fisiologi	Kesan Kekurangan
Nitrogen (N)	Pembentukan klorofil dan protein; merangsang pertumbuhan daun dan batang	Daun kekuningan, pertumbuhan terbantut, hasil berkurangan
Fosforus (P)	Perkembangan akar, pembungaan, pematangan biji	Pertumbuhan akar lemah, pengisian biji tidak lengkap
Kalium (K)	Mengawal keseimbangan air dan fotosintesis	Daun tepi terbakar, ketahanan penyakit menurun

Nitrogen merupakan unsur paling kritikal, menyumbang sehingga 40% daripada variasi hasil dalam kebanyakan percubaan lapangan jagung (Subedi & Ma, 2011).

Pendekatan Pengurusan Nutrien Lestari

1. Pengurusan Nutrien Tapak Spesifik (SSNM)

Konsep SSNM menekankan pemadanan kadar baja dengan keperluan sebenar tanaman berdasarkan analisis tanah dan hasil sasaran.

Dalam sistem SSNM, pembajaan nitrogen disesuaikan mengikut growth stage seperti V6, VT dan R1.
Kajian menunjukkan peningkatan kecekapan penggunaan nitrogen (NUE) sebanyak 20–25% berbanding kaedah konvensional.
Model matematik seperti QUEFTS (Quantitative Evaluation of the Fertility of Tropical Soils) digunakan untuk menentukan keperluan N, P dan K secara optimum.

2. Penggunaan Baja Berkecekapan Tinggi

Penggunaan baja pelepasan terkawal (controlled-release fertilizer) seperti urea bersalut sulfur dapat mengekalkan pelepasan nitrogen secara berperingkat dan mengurangkan kehilangan melalui larut lesap (leaching).

Dalam percubaan lapangan, hasil jagung meningkat 12–15% dengan penggunaan baja jenis ini.
Kajian turut mencadangkan penggabungan baja organik dan kimia bagi memperbaiki struktur tanah serta mengekalkan karbon organik.

3. Integrasi Baja Organik dan Sisa Tanaman

Penambahan kompos sisa tanaman jagung ke dalam tanah berfungsi sebagai sumber karbon dan mikronutrien semula jadi.

Setiap hektar sisa batang jagung dapat membekalkan sehingga 30–40 kg nitrogen dan 60 kg kalium selepas pereputan.
Gabungan 50% baja kimia dan 50% kompos organik menunjukkan peningkatan hasil sebanyak 18%, di samping mengekalkan kelembapan tanah lebih lama.

Kecekapan Nitrogen (NUE) dan Isu Alam Sekitar

Subedi dan Ma (2011) menekankan bahawa kehilangan nitrogen melalui pembebasan gas N?O dan larut lesap nitrat menjadi punca utama pencemaran alam sekitar.

Dalam sistem intensif, kecekapan penggunaan nitrogen (NUE) hanya sekitar 33–40%, manakala selebihnya hilang ke atmosfera atau air tanah.
Penggunaan sensor tanaman berasaskan NDVI mampu menilai keperluan nitrogen secara masa nyata bagi mengelakkan pembajaan berlebihan.
Sistem fertigasi titisan turut dicadangkan bagi mengurangkan kehilangan nutrien ke bawah zon akar.

Keseimbangan Nutrien dan Imbangan Tenaga

Keseimbangan nutrien merupakan asas pertanian lestari. Pengurusan baja yang betul perlu mengekalkan nisbah optimum antara N:P:K iaitu 1:0.4:0.8 bagi tanah bertekstur sederhana.
Kajian juga menunjukkan bahawa penggunaan baja yang seimbang boleh menurunkan kos tenaga pengeluaran sebanyak 10–15%, kerana tumbuhan menggunakan sumber dengan lebih cekap.

Pendekatan Pengurusan Masa Depan

Bagi meningkatkan keberkesanan sistem pengurusan nutrien, Subedi dan Ma (2011) mencadangkan:

Automasi aplikasi baja berasaskan sensor dan satelit, untuk mengenal pasti variasi kesuburan mikro di ladang.
Pemantauan emisi gas rumah hijau (GHG) dalam sistem pengeluaran jagung berintensiti tinggi.
Integrasi biochar dan bahan mesra alam sebagai pembaik struktur tanah jangka panjang.
Latihan petani berasaskan data lapangan, bagi meningkatkan pengetahuan tentang kadar dan masa aplikasi baja optimum.

Kesimpulan

Strategi pengurusan nutrien yang baik memainkan peranan penting dalam mencapai pengeluaran jagung yang tinggi dan lestari. Pendekatan seperti SSNM, penggunaan baja pelepasan terkawal, serta integrasi baja organik bukan sahaja meningkatkan hasil, tetapi juga mengurangkan impak alam sekitar melalui kecekapan penggunaan nutrien yang lebih tinggi.

Kajian Subedi dan Ma (2011) menunjukkan bahawa sistem pembajaan berasaskan sains tapak spesifik dapat menjadi asas utama kepada revolusi hijau jagung generasi baharu yang berorientasikan produktiviti, keuntungan dan kelestarian ekosistem tanah.