Bunga Raya (Hibiscus rosa-sinensis) ialah sejenis tumbuhan tropika yang bukan sahaja mempunyai nilai estetik, tetapi juga kaya dengan pelbagai sebatian bioaktif yang berpotensi dalam bidang perubatan moden. Kajian terhadap tumbuhan ini menunjukkan bahawa ia memiliki sifat antibakteria, antifungal, dan antioksidan yang kuat, menjadikannya calon penting dalam pembangunan produk farmaseutikal dan kosmetik semula jadi.
Menurut Rani et al. (2018), pelbagai kajian fitokimia telah mengesahkan kehadiran komponen aktif seperti flavonoid, saponin, tanin, terpenoid, alkaloid dan antosianin, yang berperanan dalam aktiviti biologi utama. Gabungan fitokimia ini menjadikan Bunga Raya bukan sekadar bunga hiasan, tetapi juga sumber terapeutik semula jadi yang berpotensi tinggi.
Aktiviti Antibakteria
Salah satu penemuan penting dalam penyelidikan terhadap Bunga Raya ialah keupayaannya untuk menghalang pertumbuhan bakteria patogen. Kajian oleh Afiqah dan Norsyamimi (2021) menunjukkan bahawa ekstrak bunga Bunga Raya mempunyai kesan antibakteria yang ketara terhadap Streptococcus sanguinis — bakteria yang sering dikaitkan dengan pembentukan plak gigi dan gingivitis.
Melalui kaedah well diffusion assay, kepekatan ekstrak 2%, 4% dan 6% diuji terhadap pertumbuhan bakteria. Hasil kajian menunjukkan bahawa aktiviti antibakteria meningkat seiring dengan peningkatan kepekatan ekstrak, di mana kepekatan 6% menghasilkan zon perencatan terbesar, hampir menyamai kesan klorheksidin sebagai kawalan positif.
Keberkesanan ini dipercayai berpunca daripada kehadiran saponin dan tanin yang mampu merosakkan dinding sel bakteria dan menghalang fungsi enzim penting dalam metabolisme mikrob. Ini menunjukkan potensi Bunga Raya sebagai bahan semula jadi dalam produk penjagaan mulut seperti ubat kumur atau gel antiplak.
Aktiviti Antifungal
Selain aktiviti antibakteria, Bunga Raya juga menunjukkan kesan antifungal terhadap kulat patogen tertentu. Berdasarkan ulasan Rani et al. (2018), ekstrak etanolik dan metanolik Bunga Raya mengandungi sebatian bioaktif yang mampu menghalang pertumbuhan kulat seperti Candida albicans dan Aspergillus niger.
Mekanisme antifungal dipercayai melibatkan gangguan pada membran sel kulat serta pengoksidaan lipid yang menyebabkan kerosakan struktur sel. Kesan ini bukan sahaja membantu mengurangkan jangkitan kulit, tetapi juga memberi potensi kepada penggunaannya dalam produk kosmetik atau farmaseutikal antikulat.
Kajian lanjut turut menunjukkan bahawa ekstrak bunga dan daun mempunyai tahap keberkesanan yang berbeza bergantung kepada pelarut ekstraksi. Ekstrak berasaskan etanol menunjukkan aktiviti paling kuat, diikuti oleh metanol dan air, menandakan bahawa pelarut organik berpolar sederhana lebih berkesan dalam mengekstrak sebatian aktif antifungal.
Aktiviti Antioksidan
Salah satu ciri yang menjadikan Bunga Raya unik ialah kemampuannya bertindak sebagai antioksidan semula jadi. Aktiviti ini berkait rapat dengan kandungan tinggi flavonoid, fenolik dan antosianin yang terdapat pada bunga dan daun.
Menurut Rani et al. (2018), ekstrak Bunga Raya menunjukkan keupayaan tinggi dalam menyahaktifkan radikal bebas DPPH, ABTS dan hidrogen peroksida, membuktikan bahawa ia boleh melindungi sel daripada tekanan oksidatif. Antioksidan semula jadi ini memainkan peranan penting dalam mencegah penuaan awal, mempercepatkan penyembuhan luka, dan melindungi organ daripada kerosakan akibat radikal bebas.
Kajian oleh Norain et al. (2021) turut menyokong peranan antioksidan Bunga Raya dalam merangsang pertumbuhan rambut. Aktiviti antioksidan dalam ekstrak daun didapati membantu meningkatkan peredaran darah pada kulit kepala serta melindungi folikel rambut daripada kerosakan oksidatif, menjadikan rambut tumbuh lebih tebal dan sihat.
Hubungan antara Fitokimia dan Aktiviti Farmakologi
Kekuatan farmakologi Bunga Raya berpunca daripada sinergi antara pelbagai sebatian bioaktif yang terkandung di dalamnya. Setiap kumpulan fitokimia memainkan fungsi tersendiri dalam mekanisme terapeutik tumbuhan ini:
| Kumpulan Sebatian | Fungsi Utama | Kesan Farmakologi |
|---|---|---|
| Flavonoid | Menstabilkan radikal bebas | Antioksidan, antiradang |
| Saponin | Mengganggu membran bakteria & kulat | Antimikrob, antifungal |
| Tannin | Mengecutkan tisu dan menghalang pertumbuhan mikrob | Antibakteria, antidiarrheal |
| Terpenoid | Menstabilkan membran sel dan mengurangkan keradangan | Anti-radang, analgesik |
| Alkaloid | Bertindak pada sistem saraf dan sel otot | Kesan fisiologi dan terapeutik |
| Antosianin | Pigmen antioksidan semula jadi | Perlindungan sel dan antikanser |
Kombinasi ini menjadikan Bunga Raya sejenis tumbuhan serba guna dengan potensi untuk dijadikan asas dalam pelbagai formulasi terapeutik — daripada rawatan kulit hingga kesihatan dalaman.
Potensi Aplikasi dalam Industri Farmaseutikal dan Kosmetik
Hasil kajian saintifik membuktikan bahawa Bunga Raya berpotensi digunakan secara meluas dalam pelbagai bidang:
- Farmaseutikal – ekstrak daun dan bunga boleh digunakan dalam ubat anti-radang, suplemen kesihatan, serta formulasi antipenuaan.
- Kosmetik – kandungan antioksidan dan antimikrob menjadikannya bahan utama dalam produk penjagaan rambut, kulit dan mulut.
- Makanan kesihatan (nutraseutikal) – ekstrak Bunga Raya boleh dimasukkan ke dalam minuman berfungsi bagi meningkatkan imuniti dan mengurangkan tekanan oksidatif.
Selain itu, penggunaannya juga menyokong konsep kosmetik hijau dan ekonomi bio, kerana ia berasaskan bahan semula jadi, mudah diperoleh, dan tidak meninggalkan sisa toksik terhadap alam sekitar.
Kesimpulan
Secara keseluruhannya, Bunga Raya merupakan tumbuhan tropika yang kaya dengan potensi farmakologi. Kajian menunjukkan bahawa ekstrak bunganya berkesan menghalang pertumbuhan bakteria seperti Streptococcus sanguinis, membunuh kulat patogen, serta melindungi sel daripada serangan radikal bebas.
Gabungan sifat antibakteria, antifungal dan antioksidan ini menjadikan Bunga Raya sumber bahan semula jadi yang berharga dalam industri kesihatan moden. Dengan pelbagai aktiviti biologi yang telah dibuktikan secara saintifik, Bunga Raya bukan sahaja simbol kebangsaan, tetapi juga simbol keunggulan alam tropika dalam dunia perubatan dan kecantikan semula jadi.
Rujukan
Rani, S., Sharma, V., & Suresh, K. (2018). An Update Review on Hibiscus rosa-sinensis: Phytochemistry and Medicinal Uses.
Norain, N. S., Ahmad, A. A., & Mohd Yusof, S. (2021). Potential Hair Growth of Crude Extract from Hibiscus rosa-sinensis Linn.
Afiqah, N. M., & Norsyamimi, A. H. (2021). The Effect of Hibiscus rosa-sinensis Flower Extract on the Growth of Streptococcus sanguinis Bacteria.
