Pokok Mengkuang, yang dikenali dengan nama saintifiknya sebagai Pandanus spp, adalah salah satu daripada tanaman paling ikonik di Malaysia. Selama berabad-abad, pokok ini telah menjadi sebahagian daripada kehidupan komuniti tempatan, tidak hanya sebagai tanaman hiasan tetapi juga sebagai sumber bahan untuk seni kraf tradisional. Mari kita dalami dunia botani pokok Mengkuang untuk memahami keistimewaannya.
Deskripsi Botani Pokok Mengkuang
Pokok Mengkuang adalah pokok tropika yang tumbuh subur di seluruh kawasan Asia Tenggara. Ciri paling ketara adalah daunnya yang panjang, lebar dan tepinya tajam. Pokok ini mempunyai sistem akar yang kuat, yang membolehkannya tumbuh di pelbagai jenis tanah, dari tanah berpasir di pantai hingga tanah liat di kawasan pedalaman.
Buahnya berbentuk seperti nanas tetapi lebih besar dan berwarna hijau atau merah, bergantung kepada spesiesnya. Walaupun buahnya tidak sesuai untuk dimakan oleh manusia, ia menjadi makanan kegemaran bagi beberapa jenis haiwan, terutamanya burung.
Sejarah dan Kegunaan Tradisional
Pokok Mengkuang mempunyai sejarah yang panjang dalam budaya Malaysia. Daun Mengkuang tradisionalnya digunakan dalam pembuatan tikar mengkuang, beg, dan pelbagai barang kraf lain. Proses merendam daun dalam air dan menjemurnya di bawah matahari sebelum ditenun menjadi satu seni yang diwarisi turun-temurun dalam kalangan masyarakat tempatan.
Kajian Mengenai Pokok Mengkuang
Menurut sebuah kajian yang diterbitkan dalam Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine pada tahun 2016, pokok Mengkuang juga mempunyai potensi dalam bidang perubatan tradisional. Di beberapa komuniti, daun Mengkuang dikatakan mempunyai khasiat untuk merawat luka dan mengurangkan sakit kepala. Selain itu, sebuah kajian lain yang dijalankan menunjukkan bahawa ekstrak dari buah Mengkuang mempunyai sifat antioksidan yang tinggi, yang boleh membantu dalam melawan radikal bebas dalam tubuh.
Mari kita lihat pula kegunaan pokok Mengkuang di pelbagai negara dan kepentingannya.
1. Filipina: Seni Tenunan dan Dekorasi
Di Filipina, pokok Mengkuang dikenali sebagai “Pandan”. Daunnya digunakan untuk membuat barang kraf seperti tikar, topi, dan barang hiasan lain. Menurut Journal of Philippine Cultural Studies (2017), industri tenunan Mengkuang telah membantu meningkatkan pendapatan komuniti tempatan di beberapa kawasan di Filipina.
2. Hawaii: Seni Tenunan dan Simbol Kebudayaan
Di Hawaii, pokok Mengkuang dikenali sebagai “Hala”. Buahnya sering digunakan dalam upacara-upacara tradisional. Daunnya pula digunakan dalam seni tenunan, terutamanya dalam pembuatan tikar dan topi tradisional. Menurut kajian yang diterbitkan dalam Hawaiian Journal of History (2019), pokok Mengkuang atau Hala memainkan peranan penting dalam mitologi dan cerita rakyat Hawaii.
3. Fiji: Kegunaan Perubatan Tradisional
Di Fiji, ekstrak pokok Mengkuang telah lama digunakan dalam perubatan tradisional. Menurut satu kajian oleh Fiji School of Medicine (2015), ekstrak Mengkuang berpotensi dalam rawatan luka dan penyakit kulit tertentu.
Kesimpulan
Pokok Mengkuang bukan sahaja mempunyai nilai estetik dan budaya tetapi juga potensi dalam bidang perubatan dan sains. Melalui pemahaman yang mendalam tentang botani dan kegunaannya, kita dapat menghargai kekayaan dan warisan yang ditawarkan oleh tanaman ini. Sebagai sebuah negara yang kaya dengan biodiversiti, adalah menjadi tanggungjawab kita untuk memastikan bahawa pokok seperti Mengkuang terus menjadi sebahagian daripada warisan budaya dan semula jadi kita.
Number of View :2546
