Pantun Melayu merupakan satu khazanah warisan bahasa dan budaya Melayu yang tidak ternilai. Di sebalik keunikan dan keindahan pantun dari segi rima dan irama, serta pemilihan kata-katanya yang puitis, pantun Melayu turut merakamkan pelbagai unsur alam yang terdapat di persekitaran masyarakat Melayu, khususnya unsur tumbuh-tumbuhan. Artikel ini akan meneliti kepelbagaian leksikon tumbuh-tumbuhan yang digunakan dalam pantun Melayu dari perspektif ekolinguistik.
Ekolinguistik ialah satu pendekatan yang menggabungkan ilmu ekologi dan linguistik untuk mengkaji hubungan antara bahasa dengan persekitaran atau lingkungannya (Haugen, 1972). Tiga parameter utama dalam pendekatan ekolinguistik ialah kepelbagaian, lingkungan dan keterhubungan (Fill & Mühlhäusler, 2001). Kepelbagaian merujuk kepada keberagaman leksikon sesuatu bahasa yang menggambarkan lingkungan di mana bahasa itu digunakan.
Berdasarkan penelitian ke atas 50 rangkap pantun Melayu yang diambil daripada teks Kurik Kundi Merah Saga: Kumpulan Pantun Melayu (DBP, 2013), didapati terdapat kepelbagaian leksikon tumbuh-tumbuhan dalam pantun Melayu. Leksikon tumbuh-tumbuhan ini dapat diklasifikasikan kepada lima kategori iaitu kategori leksikal bunga, buah, daun, pokok/pohon dan sayur (Kartini, 2016).
Kepelbagaian leksikon tumbuh-tumbuhan yang digunakan dalam pantun ini menunjukkan kekayaan leksikon bahasa Melayu tentang tumbuh-tumbuhan dalam alam persekitaran masyarakat Melayu. Dapatan ini sejajar dengan pandangan Daillie (1990) yang menyatakan bahawa pantun Melayu merakamkan pelbagai ruang lingkup kehidupan masyarakat Melayu. Leksikon tumbuh-tumbuhan yang diklasifikasikan kepada kategori bunga, buah, daun, pokok/pohon dan sayur ini merupakan sumber alam dan sumber makanan penting kepada masyarakat.
Kesimpulannya, penelitian ini mendapati bahawa pantun Melayu kaya dengan kepelbagaian leksikon tumbuh-tumbuhan yang meliputi kategori bunga, buah, daun, pokok/pohon dan sayur. Kepelbagaian leksikon ini menggambarkan persekitaran sosiobudaya masyarakat Melayu yang hidupnya akrab dengan alam tumbuh-tumbuhan. Dalam konteks pelestarian warisan, dokumentasi kepelbagaian leksikon ini dapat membantu generasi akan datang untuk mengenali khazanah leksikon tumbuh-tumbuhan yang terdapat dalam pantun Melayu.
Number of View :106
